31 de marzo: El blog del Inquisidor de Lorenzo Silva

Ola amigos!

Nestas estrañas datas de confinamento, a mellor maneira de superar medos e inquedanzas, é tratar de facer a nosa vida o máis normal posible. Por iso, desde aquí poñemos o noso grao de area colgando a entrada sobre o libro que nos tocaba ler. E logo faremos a sesión de xeito virtual a través do grupo de whasap.

O libro que temos diante, El blog del Inquisidor de Lorenzo Silva, quizais non é o máis oportuno, pola súa escuridade, dadas as circunstancias, pero quen é capaz de prever...?

Talvez tiña sido máis axeitado un da saga de Bevilacqua e Chamorro, que todos coñecemos, e non a historia da amizade entre una historiadora escocesa e un inquisidor. Pero isto é o que temos ante nós. 

Nesta historia, que ás veces se fai un pouco pesada, podemos distinguir tres planos: 

• a) O relato da amizade de esta estraña parella Theresa e o innominado autor do blog.
• b) Os flash back no que cada un deles contan as súas vidas.
• c) O relato da historia da Theresa Valle de la Cerda, do século XVII.

Estas tres historias mestuúanse cunha técnica que, xulgamos, como o mellor da novela. Empréganse, como truco narrativo, as novas tecnoloxías que tan bo papel están a facernos nestes días de reclusión. Dúas almas, unidas polo seu interese por unha páxina máis ben sórdida da historia de España, o Santo Oficio, coñécense pola rede. Vai xurdindo entre eles a curiosidade, o desexo, a amizade... Cada un móstrase ao outro como é. Theresa máis aberta e franca, o Inquisidor, un personaxe un tanto cervantino como puxo de manifesto a crítica, cheo de barreiras e prexuízos... Pouco a pouco ela vai gañando a confianza del, botando abaixo as súas defensas. E todo remata cun encontro en Berlín, bastante diferente ao esperado. 

Ao final, nun epílogo, ela pecha o círculo cunha visita ao lugar real onde sucedeu a historia do século XVII. Historia que, por certo, é verídica, como demostra a inclusión de parte do proceso inquisitorial no propio corpo da novela (páx. 74-88), o que, dito sexa de paso, o fai un pouco críptico. Sobre dito proceso, agás o citado manuscrito da Biblioteca Nacional, e os estudos de Marcelino Menéndez Pelayo, é máis doada a consulta dalgunhas páxinas actuais, como la Madripedia ou  o blog de Manuel Blas. 

Tamén podemos visitar virtualmente o Convento da Encarnación de San Plácido, que fai esquina entre as madrileñas rúas do Pez e de San Roque e que, a falta do Cristo de Velázquez, que foi "mercado" por Godoy, conserva os impresionantes lenzos de Claudio Coello. 

Con Theresa e o Inquisidor non soamente viaxamos aos terribles anos nos que as conciencias estaban sendo perseguidas e cativadas, tamén coñecemos os pensamentos de Kierkegaard e a música de Johnny Cash "In my life, I love you moore..."  

18 de febreiro: El conservador de Nadine Gordimer

Adiantándonos ao entroido, a nosa xuntanza de febreiro é xa o vindeiro martes 18. Temos connosco unha historia difícil, ambientada na Sudáfrica do apartheid: El conservador (The conservationist, 1974) de Nadine Gordimer.

Nadine Gordimer (1923-2014) acadou o Premio Nobel en 1991, precisamente o ano que quedaron abolidas as leis do apartheid, contra o que loitou cunha obra plenamente comprometida: Un  mundo de extraños, Nadie que me acompañe, El conservador... Muller que, como confesou no seu discurso de agradecemento en Estocolmo, grazas á cor da súa pel puido ter entrado na biblioteca do seu pobo, e alí coñecer aos que serían os seus mestres: Dostoievski, Chejov, Proust.

El conservador cóntanos a vida de Mehring, un branco corentón, exitoso home de negocios, que posúe unha granxa no Transvaal, a uns 40 kilómetros de Pretoria. Mercouna sen ter coñecementos agrónomos, simplemente para presumir dela nas súas comidas de negocios ou entre as mulleres ás que quere impresionar. 

"Mehring no era granjero, aunque por sus venas corría, indudablemente, algo de sangre granjera. Muchos hombres acomodados de la ciudad se compran fincas al alcanzar cierto estadio de sus carreras. (...) Es algo que parece consustancial al hecho de hacer dinero en la industria y que tácitamente se considera recomendable; prueba de haber conservado íntegra la humanidad y la capacidad de disfrutar de las cosas sencillas de la vida que los pobres ya no pueden permitirse." (p. 25) 

A partir do descubrimento do cadáver dun descoñecido nas súas terras, o personaxe móstranos unha vida dividida entre o traballo e as viaxes de negocios na capital; e as fins de semana nas terras, compartindo con Jacobus e outros peóns negros as faenas do campo. 

Merhing è un solitario, incapaz de reter ao seu carón nin a súa muller, nin ao seu fillo adolescente, cuxas voces tamén escoitamos nun xogo de voces narrativas bastante complexo.

Pero fundamentalmente è un ser pasivo ante a inxusta segregación racial do seu país. Alí viven separados os brancos (ricos descendentes de británicos, uns; tradicionalistas terratenentes boers, outros); os indios, pequenos comerciantes aos que ninguén apreza; os negros que malviven en míseras casas, expostas ao lume o as chuvias...

Pero por riba de todo, El conservador é a novela de África, cunha natureza multicor, sensual... E moi cruel: ovos roubados de galiñas de Guinea, fetos de hipopótamos abandonados, ratas mortas que feden a xelatina... Terras expostas aos caprichos da meteoroloxía nos seus cambios de humor: 

"Pero quién iba a imaginarse que ese hilo de agua que, a veces, se secaba por completo durante meses y meses, de forma que la hondonada no era más que una alcantarilla llena de hierba caqui y cajas de cerveza tiradas por los negros, que ese hilo de agua que, en tiempos normales de lluvia, no pasaba de ser una salpicadura de la gran tubería redonda de cemento que lo conducía bajo la carretera, iba a convertirse en algo con fuerza suficiente como para arrastrar un coche con sus ocupantes." (p. 287)

Cores, olores e sons que falan dun misterio que vai máis alá da identidade do morto do comezo e do final da novela. 

14 de xaneiro: Antes del fin de Ernesto Sábato

Aprazado dende decembro, o vindeiro martes 14 teremos a nosa xuntanza do Club de Lectura correspondente ao libro de memorias de Ernesto Sábato: Antes del fin (Seix Barral, 1999).

Podemos ler varias críticas deste libro que o califican de "crepuscular" e "testamento vital". Dividido en tres partes, tras as "Palabras preliminares" e antes do "Epílogo: Pacto entre derrotados":  "I. Primeros tiempos y grandes decisiones", II. "Quizá sea el fin" e III. "El dolor rompe el tiempo".

O célebre escritor arxentino (1911-2011) que se fixo centenario, deu conta, case ao final da súa longa vida, das súas lembranzas. Adícaas á memoria das tres persoas que máis o acompañaron e agarimaron. Persoas de tres xeracións: a súa nai que sustituiu ao seu primeiro Ernesto morto polo neno que sería o futuro escritor e que suavizou as tensas relacións entre o pai e o fillo; a súa muller Matilde, compañeira fiel dende os anos parisinos ata súa morte; e a perda máis antinatural de todas, a de Jorge Federico, o seu fillo, morto antes ca el. Desta dolor non é capaz de consolarse e toma as palabras de César Vallejo para retratar a súa devastación:

"Hay golpes en la vida tan duros,

golpes como del odio de Dios."

Lendo estas páxinas, escritas coa mestría que o caracterizou, preñadas de nostalxia e de sabedoría, viaxamos polos tempos e os espazos da súa andaina. Pero tamén asistimos ao exame da súa conciencia, plenamente consciente dos cambios operados na sociedade actual.

Dende a súa Pampa natal observamos a súa formación intelectual no eido da Física, o que o levoun a traballar no centro Curie de París. Actividade que, ante a incredulidade de todos, deixa pola literatura, paso que non lle foi doado. Cóntanos tamén a súa evolución política, dende un marxismo e anarquismo comprometido ata a desilusión que a ditadura soviética lle produce.

Fala tamén das súas lecturas de senectude: san Agustín, Jaspers; do consolo de Manrique, Cernuda, Dostoievski, Wilde... Para ao final, dirixirse directamente a nós, os lectores animándonos a superar o que veña, conxugando en primeira persoa a nosas responsabilidades:

"Sí, muchachos, la vida del mundo hay que tomarla como la tarea propia y salir a defenderla. Es nuestra misión" (p. 196).